Kiedy należy się odszkodowanie za przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego?
Przedmiotem zaskarżenia do sądu administracyjnego może być brak działania urzędu w określonym czasie i we właściwej formie. W ramach kontroli sąd zbada, czy urząd dopuścił się bezczynności lub przewlekłości w swoim działaniu. Dodatkowo sąd ustali, czy nastąpiło to z rażącym naruszeniem prawa.
W procedurze administracyjnej istnieje reguła, zgodnie z którą załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego powinno trwać nie dłużej niż miesiąc. W ciągu dwóch miesięcy od daty wszczęcia postępowania powinny być załatwione sprawy szczególnie skomplikowane. Nie sposób oczekiwać, aby organy w każdej sprawie były w stanie zachować obowiązujące terminy. Niektóre sprawy wymagają podjęcia tak wielu czynności, że załatwienie sprawy w terminie będzie po prostu niemożliwe.
Przewlekłość w postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę
Z praktyki wiemy, że urzędy mogą prowadzić sprawę o wydanie pozwolenia na budowę nie miesiącami, lecz nawet latami. W jednej ze spraw zaskarżyliśmy działanie organu w sprawie o wydanie pozwolenia na budowę, które trwało niespełna 4 lata. Przy czym finalnie sprawa trwała dłużej (z uwagi na powrót sprawy do organu niższego stopnia). Poniżej wyrok w sprawie stwierdzenia przewlekłości postępowania z rażącym naruszeniem prawa.
Niektóre postępowania o charakterze budowlanym bywają szczególnie skomplikowane. Wynikać to może ze złożoności stanu faktycznego sprawy lub konieczności ustalenia dokładnego kręgu stron postępowania. Rzetelne ustalenie stron postępowania to sztandarowy przypadek problematycznego aspektu postępowań administracyjnych o charakterze budowlanym. Czasem zachodzi bowiem potrzeba ustalenia spadkobierców (następców), którzy powinni otrzymać przymiot strony postępowania. Bywa również, że także stan prawny może być tak niejasny, że zaistnieje potrzeba przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego starannie i wnikliwie. Ponad wszystko organ winien sprawnie i rzetelnie ocenić projekt budowlany z przepisami prawa budowlanego oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Kiedy następuje przewlekłość postępowania administracyjnego?
W art. 37 § 1 pkt 1 i pkt 2 kodeksu postępowania administracyjnego [dalej k.p.a.] zdefiniowane zostały pojęcia bezczynności i przewlekłości. Do obu pojęć odniósł się Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 22.06.2020 r. w sprawie o sygnaturze II OPS 5/19. Bezczynność zdefiniowana została w tej uchwale jako niezałatwienie sprawy w terminie określonym w k.p.a. lub przepisach szczególnych, ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 tej ustawy. Natomiast przewlekłość określono jako prowadzenie postępowania dłużej, niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Organ jest bezczynny, jeśli nie zakończy postępowania w przewidziany prawem sposób w ustawowym terminie lub w terminie przez siebie zmienionym. Mowa tutaj o zmianie terminu na podstawie art. 36 § 1 k.p.a. Jeśli w granicach czasowych przeznaczonych na załatwienie sprawy, organ działa opieszale, nieefektywnie i nie rozstrzyga sprawy, mimo że brak jest do tego przeszkód, to wówczas postępowanie jest prowadzone przewlekle.
Przyczyny przewlekłości postępowania administracyjnego
W wyroku z 5 lutego 2015 r., sygn. II GSK 2038/13 Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdził z kolei, że przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ może wynikać z różnych okolicznościami. Stan ten zaistnieje w sytuacji, gdy będzie można organowi postawić zarzut niedochowania należytej staranności w takim zorganizowaniu postępowania administracyjnego, by zakończyło się w rozsądnym terminie. Stan ten zaistnieje, kiedy będzie można postawić zarzut prowadzenia czynności (w tym dowodowych) pozbawionych dla sprawy jakiegokolwiek znaczenia.
Nieporadność organu działającego z naruszeniem przepisu art. 12 § 1 k.p.a., który nie działa w sprawie wnikliwie i szybko, a podejmuje czynności i środki dowodowe nieadekwatne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, może być także uznana za przewlekłość.
Warto dodać, że orzecznictwo stanowi, że możliwości stwierdzenia bezczynności i opóźnienia w załatwieniu sprawy nie wyłącza organizacja pracy urzędu. W szczególności jego możliwości kadrowe, nie stanowią okoliczności wyłączającej stwierdzenie bezczynności czy przewlekłości w załatwieniu sprawy.
Kiedy można wnieść skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ?
Skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu. Oznacza to, że wniesienie skargi powinno być poprzedzone wniesionym do organu (urzędu) ponagleniem. Wniesienie ponaglenia otwiera drogę do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Problemy sprawia użyte przez ustawodawcę określenie „w każdym czasie”, które pozwala przyjąć, że wniesienie skargi nie jest limitowane czasem. Pojęcie „w każdym czasie” rozumiane jest w ramach dwóch z goła odmiennych poglądów sądów administracyjnych. Z jednej strony sądy administracyjne przyjmują, że zakończenie postępowania przed wniesieniem skargi wyłącza możliwość uwzględnienia skargi na bezczynność lub przewlekłość. Istnieje też drugi pogląd. Wówczas sądy administracyjne podnoszą konieczność ochrony podmiotów skarżących przez przyznanie im prawa do uzyskania deklaratoryjnego wyroku, który stwierdza dopuszczenie się przez organ w toku postępowania bezczynności. Wniesienie skargi jeszcze w trakcie trwania postępowania administracyjnego jest dla skarżącego najbezpieczniejszym rozwiązaniem.
Przewlekłość postępowania z rażącym naruszeniem prawa
Przy uwzględnieniu skargi sąd ustala, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Wadliwość o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym jest często rozumiana jako rażące naruszenie prawa. Następuje to w razie oczywistego braku podejmowania jakichkolwiek czynności, oczywistego lekceważenia wniosków strony i ewidentnego niestosowania przepisów prawa. Więcej można dowiedzieć się z wyroku NSA z 14.07.2020 r. w sprawie o sygnaturze II OSK 879/20.
Ile wynosi odszkodowanie za przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego?
Przy uwzględnieniu skargi na przewlekłość sąd może orzec z urzędu albo na wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny. Grzywnę wymierza się do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim. Wysokość ogłaszana jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów. Sąd może także przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną do wysokości połowy kwoty ustalonej w powyższy sposób.
Warunkiem przyznania skarżącemu sumy pieniężnej jest stwierdzenie, że bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa. Sąd zdecyduje, który z powyższych środków zostanie zastosowany. Możliwe jest zastosowanie obu środków jednocześnie. Przyznanie skarżącemu sumy pieniężnej ma charakter kompensacyjny, czyli przyjmuje formę rekompensaty za negatywne dolegliwości, jakich doznała strona.
Dlaczego skarga na bezczynność lub przewlekłość jest konieczna do uzyskania odszkodowania?
Strona ma prawo dochodzić naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej wynikłej z bezczynności lub przewlekłości, która nastąpiła z rażącym naruszeniem prawa. Jednakże dochodzenie naprawienia szkody w pełnym wymiarze może odbyć się tylko w odrębnym postępowaniu cywilnym. W celu dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 4171 § 3 kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niewydanie orzeczenia lub decyzji potrzebne jest uzyskanie tzw. prejudykatu. Przez prejudykat należy tutaj rozumieć uprzednie stwierdzenie przez sąd bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania przez urząd w trybie omawianej skargi.
Odszkodowanie za przewlekłość postępowania a szkoda majątkowa i niemajątkowa
Przepis art. 4171 § 3 k.c. określa odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przewlekłością postępowania sądowego lub administracyjnego. Jednak tyczy się to sytuacji, gdy obowiązek wydania orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej przewiduje przepis prawa. Przesłanką żądania odszkodowania jest uprzednie stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji. Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przewlekłością postępowania powinien wiązać się z wynikającym z przepisów prawa obowiązkiem podjęcia przez organ administracyjny określonych działań władczych, o charakterze indywidualnym, których zaniechanie spowodowało szkodę. Dochodzenie naprawienia szkody wyrządzonej przewlekłością uzależnia się od stwierdzenia we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji. Ustawodawca dopuszcza możliwość uchylenia przesłanki prejudykatu, o ile przepisy odrębne tak stanowią.
Gdzie złożyć skargę na przewlekłość postępowania administracyjnego?
Skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania wnosi się do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę należy wnieść do sądu administracyjnego za pośrednictwem organu, którego przewlekłe prowadzenie postępowania jest skarżone. Opłata od skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego wynosi 100 złotych.
0 komentarzy