Przepisy prawa upadłościowego stosuje się do osób fizycznych, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych, prowadzących we własnym imieniu działalność gospodarczą. Podmioty te mają tzw. zdolność upadłościową.

Zalicza się do nich m.in.:

• osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą;
spółkę:
• jawną;
• partnerską;
• komandytową;
• komandytowo-akcyjną;
• z ograniczoną odpowiedzialnością;
• akcyjną;
• oraz prostą spółkę akcyjną.

Co więcej stosuje się je także do:

• spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;
• wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem;
• wspólników spółki partnerskiej.

Zdolność upadłościową mają wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem. Oznacza to, że postępowanie upadłościowe stosuje się do wspólników spółki jawnej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej (zdolność upadłościową mają również wspólnicy spółki partnerskiej).

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest osobą niewypłacalną, jeżeli utracił zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Przede wszystkim dłużnik będący osobą prawną albo posiadający zdolność prawną jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku. Dodatkowo stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Obowiązek złożenia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na dłużniku, który powinien złożyć wniosek nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna posiadająca zdolność prawną, obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania.

Po pierwsze sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości. Ma to miejsce, gdy nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

Ponadto oddali go on , jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika, nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony:

• hipoteką,
• zastawem, w tym:
• rejestrowym,
• skarbowym
• lub hipoteką morską

w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Osoby, na których ciąży obowiązek złożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą. Jest to odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek nie złożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Chyba że nie ponoszą winy za niezłożenie w terminie wniosku. Obowiązuje domniemanie prawne, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności przysługującej wierzycielowi względem dłużnika.

Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczy to własnej działalności lub w ramach spółki cywilnej.

Ponadto może orzec zakaz pełnienia funkcji:

• zarządcy sukcesyjnego,
• członka rady nadzorczej,
• członka komisji rewizyjnej,
• reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności,
• spółki handlowej,
• przedsiębiorstwa państwowego,
• spółdzielni,
• fundacji lub stowarzyszenia

Dotyczy to osoby, która ze swojej winy będąc do tego zobowiązanym z mocy ustawy, nie złożyła w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Niezgłoszenie przez członka zarządu albo likwidatora, wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających upadłość spółki stanowi przestępstwo. W związku z tym grozi za to kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Datą upadłości jest dzień wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Od tego dnia powstaje wiele istotnych skutków wynikających z powstania stanu upadłości – wyłącznie przykładowo:

• majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeni wierzycieli upadłego;
• po stronie upadłego powstaje obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego swojego majątku. Ponadto należy wydać dokumenty dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń. W szczególności ksiąg rachunkowych, innych ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych i korespondencji;
• spadek, do którego powołany został upadły wchodzi do masy upadłości, o ile spadek został otwarty po dniu ogłoszenia upadłości;
• pomiędzy małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa.

Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Postępowanie to umarza się z mocy prawa. Ma to miejsce po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowo administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania prowadzi syndyk na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.