Alimenty w postępowaniu upadłościowym

Wstęp.

Wszyscy wiemy, jak bardzo dotkliwe reperkusje mogą towarzyszyć uprawnionemu do alimentów, w sytuacji gdy dłużnik alimentacyjny przestaje wykonywać swój obowiązek. Alimenty są wyjątkowym stosunkiem zobowiązaniowym i wynikająca z niego cykliczna należność pieniężna objęta jest szczególną ochroną prawną na gruncie wielu aktów normatywnych. Obowiązujące regulacje z jednej strony rozszerzają prawa uprawnionego do alimentów, z drugiej zaś wyzbywają dłużnika alimentacyjnego m.in. z możliwości skorzystania z niektórych regulacji służących ochronie dłużników.

Reprezentatywne i najczęściej stosowane są regulacje zawarte w art. 87, 87¹ i 88 kodeksu pracy. Przepisy te uprzywilejowują możliwość zaspokojenia należności z tytułu alimentów przez potrącenie z wynagrodzenia za pracę dłużnika alimentacyjnego do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, zamiast do wysokości połowy wynagrodzenia, tak jak ma to miejsce w razie egzekucji innych należności. Wspomniane przepisy stanowią również o tym, że do egzekucji alimentów nie stosuje się kwoty wolnej od potrąceń, czyli kwoty odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

Alimenty a upadłość.

Z roku na rok wzrasta liczba postępowań o ogłoszenie upadłości, a stan niewypłacalności przestaje być czymś, co w oczach naszego społeczeństwa przez długi czas było odbierane niechętnie i objęte było autocenzurą. Jak zatem do alimentacji podchodzi prawo upadłościowe? Otóż ustawodawca wprowadzając przepisy regulujące postępowanie insolwencyjne nie pozostał obojętny na los uprawnionych do alimentów i w sposób istotny oraz po raz wtóry „uprzywilejował” należności wynikające z obowiązku alimentacyjnego.

Kolejność zaspokojenia alimentów.

Należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się według czterech kategorii, które definiują kolejność ich wykonywania. I tak: w kategorii pierwszej mieszczą się np. powstałe przed ogłoszeniem upadłości należności alimentacyjne i ze stosunku pracy; w kategorii drugiej znajdują się np. należności wynikające z zobowiązań kontraktowych upadłego i należności publicznoprawne; w kategorii trzeciej umiejscowione są np. odsetki i kary grzywny; w kategorii czwartej np. należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu czynności prawnych dokonanych na rzecz upadłego.

Zauważyć należy, że należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a zatem ustawodawca nadał wyjątkowy przywilej pierwszeństwa należnościom alimentacyjnym przed innymi należnościami określonymi w pozostałych trzech kategoriach (art. 342 ustawy prawo upadłościowe). Istotne w tym przypadku jest to, że wysokość alimentów podlegających zaspokojeniu, a powstałych przed dniem upadłości nie jest limitowana przepisami prawa upadłościowego – uwzględnia się je w podziale w wysokości wynikającej z listy wierzytelności.

Alimenty przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości.

Prawo upadłościowe w sposób specjalny traktuje sposób zaspokojenia wierzyciela alimentacyjnego w zakresie należnych mu alimentów za czas po ogłoszeniu upadłości. Syndyk masy upadłości dokonuje bowiem wypłat na rzecz wierzyciela alimentacyjnego do wysokości minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, że kwota alimentów przewyższająca minimalne wynagrodzenie, a przypadająca za okres po ogłoszeniu upadłości, w ogóle nie podlega zaspokojeniu w postępowaniu upadłościowym. Niemniej jednak alimenty za czas po głoszeniu upadłości pozostają wciąż uprzywilejowane, albowiem zgodnie z art. 344 ustawy prawo upadłościowe należności według wyżej opisanych kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości kosztów postępowania, zobowiązań masy upadłości i należności alimentacyjnych.

Umorzenie alimentów.

Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego, o których mowa w art. 369 ust. 1, niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Nie podlegają jednak umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, czyli np. zasądzone wyrokiem alimenty na rzecz małoletniego.

Ogłoszenie upadłości a postępowanie w sprawie o należne od upadłego alimenty.

Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Takie postępowanie syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Zasada ta nie dotyczy jednak postępowań w sprawach o należne od upadłego alimenty.  Takie postępowania, pomimo ogłoszenia upadłości pozwanego, toczą się nadal przeciwko upadłemu.

Nowością jest art. 144 ust. 4 ustawy prawo upadłościowe, który wprowadzony został nowelizacją z dnia 24 marca 2020 r.  Przepis ten pozwala syndykowi żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Zakaz prowadzenia egzekucji po ogłoszeniu upadłości, a zabezpieczenie alimentów.

W postępowaniu upadłościowym obowiązuje zakaz skierowania, po dniu ogłoszenia upadłości, egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz zakaz wykonania postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego. Zakaz ten nie dotyczy jednak wykonania zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych (art. 146 ust. 3 ustawy prawo upadłościowe). Zakaz wszczynania egzekucji dotyczy zarówno wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości, jak i wierzytelności powstałych po ogłoszeniu upadłości.

Czy syndyk może zająć alimenty?

W postępowaniu insolwencyjnym wierzytelności zaspokajane są z mienia wchodzącego do masy upadłości. Prawo upadłościowe określa jakie składniki mienia należącego do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości lub nabytego przez upadłego w toku postępowania upadłościowego nie wchodzą do masy upadłości. I tak, zgodnie z art. 63 ustawy prawo upadłościowe w zw. z art. 833 k.p.c., nie wchodzą do masy upadłości świadczenia alimentacyjne i świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.

Konkluzja.

Należności alimentacyjne objęte jest szczególną ochroną prawną na gruncie wielu aktów normatywnych. W istocie często powstaje problem z ochroną alimentów tudzież ich należytego egzekwowania. Wówczas, ponad wszystko, nieoceniona może być pomoc adwokata i to niezależnie od tego, czy jesteś dłużnikiem alimentacyjnym, czy też uprawnionym do ich pobierania.

Jeżeli masz wątpliwości lub pytania dotyczące alimentów w postępowaniu upadłościowym lub egzekucyjnym zapraszam do kontaktu.

Zdjęcie autorstwa Karolina Grabowska z Pexels